نقد فیلم پرنده کوچک خوشبختی

کارگردان: پوران درخشنده

تهیه کننده و نویسنده: سیروس تسلیمی

بازیگران: امین تارخ، هما روستا، عطیه معصومی، جمیله شیخی

تاریخ انتشار: ۱۳۶۶

کشور: ایران

زبان: فارسی

امتیاز: ۸٫۲ از ۱۰

نقد فیلم:

پرنده کوچک خوشبختی دومین تجربه بلند سینمایی پوران درخشنده فیلمساز، نویسنده و کارگردان ایرانی محسوب می شود. داستان این فیلم درباره دختری به نام ملیحه با بازی زیبای (عطیه معصومی) است که بر اثر ضربه ی روحی در کودکی قدرت تکلم خود را از دست داده است و با یادآوری گذشته دچار تشنج عصبی می شود. او حتی قصد به خودکشی هم میزند تا اینکه خانم معلم داستان ما، خانم شفیقی با بازی فراموش نشدنی زنده یاد هما روستا، فرشته وار و عاشقانه در بازسازی شخصیت دخترک تلاش می ورزد. پرنده کوچک خوشبختی فیلمی است که به مشکلات جامعه ایران و به آسیب شناسی شیوه های تعلیم و تربیت رایج می پردازد.

پوران درخشنده با توجه به این که این فیلم دومین ساخته بلندش بعد از فیلم رابطه می باشد، با توجه به این در کارگردانی این اثر خوش ساخت بسیار موفق عمل کرده است. ناگفته نماند که مادر پوران درخشنده نیز معلم بوده است. فیلمنامه این فیلم نیز نقطه قوت آن است، سیروس تسلیمی تهیه کننده و نویسنده این فیلم می باشد که باید از او برای نوشتن اینچنین فیلمنامه قوی ای تشکر به عمل آورد. امین تارخ نیز از بازیگران اصلی این فیلم است  که بسیار قوی ظاهر شده و نقطه قوت فیلم می باشد.

ادامه نقد، داستان فیلم را بطور کامل لو می دهد

ملیحه، دختر خردسال ماجرا مادرش را در اثر اتفاق ناگوار و بسیار شوک انگیزی از دست می دهد، البته می توانید آنرا قتل و یا حماقت پدر خانواده بدانید، آخر کدام پدری شب تولد بچه اش به شکار می رود؟ چرا، خیلی ها می روند.

کار از کار گذشت و ملیحه دچار آنچنان شوکی شد که خداوند نصیب گرگ بیابان نکند. دختری که در ۴ سالگی نوشتن را یادگرفته بود اکنون نه دیگر حرف می زند و نه دیگر می تواند چیزی بنویسد. کوچک ترین اتفاقی که با حادثه فوت مادرش ربطی داشته باشد و یا کوچک ترین تحقیر، او را تا مرز جنون پیش می برد.

خانم شفیقی  یک معلم جدید‌الورود به مدرسه است که درست سر بزنگاه می رسد. به سرعت نور، ملیحه توجه خانم شفیقی را به خود جلب می کند. چرا او اینطور است؟ چرا نمی نویسد؟ چرا نگاه نمی کند؟ چرا با تمام بچه ها فرق می کند؟ دلیل؟ خانم شفیقی در طی همین زمان کم کم عاشق این کودک آسیب دیده می شود و تمام توان خود را برای درمان این کودک به کار می برد. در جامعه ما از این دست معلم هایی که تمام جان و روح خود را برای دانش آموزانشان می گذارند کم نیست و زنده یاد هما روستا آنچنان این نقش را خوب بازی کرده است که بیراه نگفته ایم اگر استارت مشهور شدنش در سینمای ایران  را با بازی در پرنده کوچک خوشبختی بدانیم. رابطه ملیحه و خانم شفیقی بسیار جذاب و دوست داشتنی می شود. آنچنان جذاب که می تون آنرا با رابطه ایشّان آواستی و معلم هنر فیلم مطرح و نامزد اسکار و جز ۲۵۰ فیلم برتر imdb، «ستاره های روی زمین» ساخت کمپانی بالیوود با بازی عامر خان،  برابر بدانیم. البته پرنده کوچک خوشبختی کم و کاستی هایی نیز دارد. مسلماً فیلمی که ۳۲ سال پیش ساخته شده در زمینه زیباسازی و موسیقی کاستی های بیشتری دارد تا فیلمی که ۱۲ سال پیش با هزینه بالایی ساخته شده است.

امین تارخ نیز که نقش پدر ملیحه را بازی می کند، بطور بسیار خوبی نقش یک پدر ساده، بدبخت و خود رای را بازی می کند که دیگر کشش این را ندارد که به ملیحه برسد. پدری که شب تولد بچه اش به شکار می رود و باعث می شود زنش بر اثر حادثه ای در استخر غرق شود و بچه چهار ساله اش ساعت ها شاهد این ماجرا باشد. از این دست پدرها در جامعه کم نداریم. در کل بازیگران یکی از نکات قوت پرنده کوچک خوشبختی بوده اند، از صاحبخانه ملیحه با بازی فتحعلی اویسی تا مرحوم جمیله شیخی، ناظم مدرسه که خالق یکی از بهترین صحنات فیلم پرنده کوچک خوشبختی است.

ژانر فیلم پرنده کوچک خوشبختی ملودرام و در بعضی سکانس ها دلهره آور است. هدف ژانر ملودرام نمایش یک مشکل احساسی و به تبع آن برانگیختن احساسات تماشاگران است. این فیلم در نیل به این اهداف موفق است و این را مدیون فیلمنامه و بازیگرانش می باشد. برعکس بسیاری از فیلم های هم ژانر و هم دوره خود، شما در این فیلم جز در یکی دو مورد که آنرا به فراموشی می سپارید، رفتارها و بحث های مکانیکی و خشک بازیگران را نمی بینید. حتی در بعضی لحظات ناب و احساسی این فیلم نیز، با شخصیت های داستان همذات پنداری هم خواهید کرد. در دقایق پایانی فیلم که نقطه اوج فیلم است، شما هرگز حدس نخواهید زد که چند لحطه بعد چه اتفاقی خواهد افتاد و مسلماً در پایان شما نویسنده فیلم را مورد تحسین قرار خواهید داد.

این فیلم خوش ساخت با احساسات شما بازی می کند، اما می توانست در همین زمینه بهتر ظاهر شود. شما اگر دستتان به بعضی از شخصیت های درون فیلم می رسید، بطور حتم، آنقدر آنها را می زدید تا دیگر نتوانند بلند شوند و گند بزنند به زندگی خود و دیگران. نمی زدید هم یک نصیحت می کردید که حداقل بچه هایتان را درست تربیت کنید، اینها می خواهند فردا دکتر و مهندس این مملکت بشوند.

موسیقی فیلم نیز خوب است اما می توانست بهتر باشد. البته این فیلم در دهه ۶۰ ساخته شده است. دورانی که سینمای ایران از نظر امکانات در سطح بسیار پایینی بود و نباید در این موارد،  ایراد زیادی به فیلم گرفت و باید این فیلم را باتوجه به امکانات و فرهنگ سینمایی دهه خود مورد نقد و بررسی قرار داد. البته عنصر تازگی برای نسل جدید را نیز باید مورد توجه قرار داد که این فیلم در این زمینه نیز تا حدودی موفق است.

پرنده کوچک خوشبختی فیلمی است که هر معلمی باید آنرا ببیند. درست است که این فیلم اندکی قدیمی شده است، ۳۲ سال از ساخت آن می گذرد و در آن زمان نیز فیلمسازی به اندازه امروز قدرتمند نبود، اما این فیلم به ما نشان می دهد که یک معلم واقعی باید چگونه باشد. خانم شفیقی فیلم ما معلمی است که دانش آموزانش برایش اهمیت دارند، کسی نیست که درسش را بدهد و بعد برود و بگوید شما بخیر و ما به سلامت. او عاشق است. عاشق بچه ها و عاشق کارش. این وسط او ملیحه را می بیند که دچار مشکل است، به دنبال راه چاره می رود، تحقیق می کند، بررسی می کند، امتحان می کند و سرانجام مادری می کند. امروزه چند معلم مانند خانم شفیقی داریم که اینطور عاشق باشند؟

اما پرنده کوچک خوشبختی و فیلم هایی با همین مضمون، بیش از هر چیزی برای سینمای امروزه ایران نیاز است. سینمایی که حالش اصلا خوب نیست و فیلم هایش چنگی به دل نمی زند. فیلم های ساده و آبکی ای که هیچ خلاقیت هنری ای ندارند و آمده اند تا فرهنگ ایرانی اسلامی را با کمدی های بی هویت و در مواردی زننده و ضد خانواده به گند بکشند. امروزه پرنده های خوشبختی دیگری نیاز است تا ساخته شوند تا دربرابر سیل فیلم های بی هویت ایستاده و آنها را کنار بزنند و مزه سینمای پویا و زنده ایرانی اسلامی را دوباره زنده کنند.

در پایان باید بگوییم پرنده کوچک خوشبختی، فیلمی دوست داشتنی است که احساسات شما را برمی انگیزد. فیلمی که هیچ ایرادی به فیلمنامه و بازیگران آن وارد نیست. فیلمی که بخوبی توانسته مشکلی را به نمایش بگذارد و راه حل آن را نیز نشان دهد. پرنده کوچک خوشبختی فیلم بسیار خوبیست، ولی می توانست عالی باشد. البته ما انتظار زیادی از سینمای دهه۶۰ ایران نداریم و مشکلات و کمبود های سینمای آن زمان را تا حدودی درک می کنید. امید است کارگردانان و بزرگان سینمای امروز ایران با الگوبرداری از این گونه فیلم ها، در آینده ای نزدیک سینمای ایران را به جایگاه واقعی خود برسانند.