عوامل موفقیت یک معلم

۱_ توجه به عنصر زمان و مکان:

عنصر زمان و مکان در موفقیت یک مربی در تدریس و کلاس درس بسیار مهم است. یک مربی هر حرفی را نمی توان در هر مکان و زمانی بزند. زمانی که دانش آموزان خسته اند نمی توانید سخت ترین درس را به آنها بیاموزید. همچنین یک مربی باید برای تدریسش یک برنامه مدون بسازد تا زمان را از دست ندهد. توجه به مکان و ویژگی های آن هم امر مهمی در موفقیت مربی ایفا می کند. مکان باید مناسب تدریس، عاری از کثیفی و دارای محیط آموزشی دانش آموز پسند باشد.

۲_ نظم و انضباط:

نظم و انضباط از عوامل موفقیت یک مربی است. امکان ندارد مربی و غیر مربی نیز با بی نظمی در کارشان موفق شوند. نظم برای مربی در سه قسمت تعریف می شود:

نظم زمانی: یعنی مربی باید سر وقت در کلاس حاضر شود و سر وقت آن را به اتمام برساند و لازمه اش نیز این است که چند دقیقه قبل از شروع کلاس در آن حضور داشته باشد. یکی از مشکلاتی که با آن روبرو هستیم سنت سیعه ای است که در کشور رواج دارد یعنی اینکه اگر بگویند کلاس ساعت هشت شروع می شود، بجای آن ساعت ۹ شروع می شود.

نظم مکانی: کلاس باید از لحاظ نشستن دانش آموزان مرتب باشد. اگر دانش آموزان مرتب و منظم ننشینند، مربی باید با بلند کردن آنها، به کلاس نظم دهد. نظم مکانی از میز و صندلی استاد تا دانش آموزان وغیره را شامل می شود.

نظم ظاهری معلم: معلم باید برای تجلیل از مقام خود، با لباسی آراسته و مرتب و آرایش کرده و عطر زده در سر کلاس حاضر شود. زیرا این نوع نظم برای دانش آموزان خیلی مهم است. اگر معلم با قیافه ژولیده و نامرتب وارد کلاس شود، ذهن و فکر دانش آموزان متوجه ندریس می شود تا معلم.

عوامل بی نظمی در کلاس: ۱-عدم آمادگی معلم از لحاظ معلومات ۲-حواس پرتی محصل ۳-کسل بودن مربی ۴-عدم علاقه محصل به درس ۵-خرابی وسایل کمک آموزشی

۳_ تنوع در تدریس و کلاس:

روح انسان با تنوع سازگاری دارد و عدم تنوع نیز در انسان خستگی روحی روانی ایجاد می کند. عدم تنوع باعث عدم تمایل حضور متربیان در کلاس می شود. بعضی از روش هایی که معلم با آنها می تواند تنوع ایجاد کند عبارتند از:

۱- قصه، ضرب المثل یا لطیفه بگویند

۲- همیشه یکجا ننشینند و گاهی حرکت کنند.

۳- گاهی صدا را بلند و گاهی کوتاه کنند

۴- فقط در مورد درس بحث نکنید

۵- خواندن شعر در کلاس

۴_ تسلط داشتن:

یک مربی برای موفقیت در کلاسداری باید تسلط کافی داشته باشد و این تسلط در سه بعد مطرح است:

تسلط در گفتار: کلمات و جملاتی که برای تدریس برگزیده می شوند باید دارای مفهوم و معنی باشند. در واقع گزینش کلمات صحیح، کلید موفقیت یک معلم است. برقراری ارتباط بین گوینده و شنونده نیز بستگی به انتخاب کلمات با معنی خواهد داشت. همچنین گفتار معلم باید رسا و دلنشین باشد.

تسلط بر درس: مربی باید خود را برای تدریس آماده کند و قبل از تدریس، مطالب را دسته بندی و آماده نماید و هر نوع سند و مدرکی که لازم باشد را آماده نماید تا در درس کم نیاورد

تسلط بر کلاس و دانش آموزان:

۱- جای استاد نسبت به دانش آموزان باید بالاتر باشد

۲- جای نشستن دانش آموز نباید تنگ باشد تا ایجاد شلوغی کند

۳- حضور معلم با چهره ای جدی در جلسات اول

۴- سرکشی و حضور در تمام نقاط کلاس

۵- ثبت امتیاز منفی برای شاگردان شلوغ

۵_ مخاطب شناسی:

از عوامل موفقیت یک معلم در کلاس درس مخاطب شناسی یا روانشناسی متعلمین است. مخاطبین شما همیشه یکسان نیستند. آنها به سه گروه بی حوصله، کم حوصله و پر حوصله یا عاشق و یا بی تفاوت تقسیم می‌شوند. حال معلم باید آنچنان هنرمند باشد که با همه این گروه ها برخورد مناسب داشته باشد. موارد بالا تنها مباحث موجود در مخاطب شناسی نمی باشد. بیشتر شامل سن،جنس،تعداد،دین و… باشد. معلم باید بتواند همه این افراد را درک کرده و در این بحث دارای توانایی باشد.

۶_ استفاده از شیوه نمایش در تدریس:

چون قویترین معلومات انسان مربوط به ادراک اوست، شاید بتوان گفت که نمایش در این زمینه از داستان و تمثیل نیز نقش مهم تری دارد. یک مربی فنون رزمی باید فنون خود را به نمایش بگذارد، یک نقاش باید هنر خود را نمایش دهد، همچنین یک معلم نیز بعضی اوقات برای انجام پاره ای از مطالب مجبور می شود خود نمایش اجرا کند  و یا به شاگردان محول کند.

۷_ استفاده از شیوه پرسش:

استفاده از شیوه پرسش و سوال نیز یکی دیگر از عوامل موفقیت یک مربی است. شیوه پرسش دو جنبه دارد یکی ایجاد انگیزه پرسش در شاگردان و دیگر استفاده معلم از سوال. در تدریس مربی موفق کسی است که در شاگردان انگیزه پرسش، سوال و انتقاد ایجاد کند و اینطور نباشد که شاگردان فقط سر تکان دهند. جنبه دوم هم مربوط به معلم است. می گویند خوب پرسیدن یعنی خوب درس دادن، معلم باید طوری سوال را مطرح کند که دانش آموزان آنرا بفهمند زیرا می گویند فهمیدن سوال نصف جواب است. سوال خوب مطرح کردن خود نوعی مهارت در معلمی به حساب می آید.

۸_ قدرت بیان:

قدرت بیان یک امر طبیعی است؛ البته مقداری از آن اکتسابی است؛ ولی امور طبیعی باید با تمرین و اکتساب تقویت شوند. مثل کارهای ورزشی که شخص باید یک استعداد داشته باشد و این استعداد در اثر تمرین های ورزشی تقویت شود. یکی از ویژگی های مربی نیز داشتن قدرت بیان است. برای مثالش گفتارش باید قابل فهم، قابل عمل و بزرگوارانه باشد. مربی علاوه بر قدرت بیان، کلامش نیز باید دارای جاذبه باشد و بداند بیانش را کجا بکار گیرد. برای مثال جعفر طیار در برابر پادشاه نجاشی آیات سوره مریم را خواند که موثر واقع افتاد.

۹_ نداشتن اضطراب و کنترل نمودن اعصاب:

تجربه نشان داده است که معمولا مدرسین و مربیان در نخستین روز حضور در کلاس تا اندازه ای عصبی و مضطرب هستند. و هنگام سخن گفتن در برابر شاگردان، دچار اضطراب می شوند. ولی درجه آن در مورد افراد متفاوت است. تنگی نفس، لرزش دست، عرق کردن و…. را شامل می‌شود.

برای درمان این اضطراب راه هایی پیشنهاد می شود از جمله ۱_راه معنوی ۲_آمادگی ۳_تمرکز افکار ۴_تکرار خلاصه درس ۵_نقل داستان و لطیفه

۱۰_ آشنایی با نحوه ارتباط با نسل جوان:

برقراری ارتباط با مخاطبین، هنری است که اکثر معلمان و مربیان از آن بهره ای ندارند و باید برای موفقیت در کلاسداری به آن مجهز شوند. تا ما نتوانیم با مخاطب خود ارتباط برقرار کنیم. نمی توانیم با او به گفتگو بنشینیم و درد دل کنیم. دانش آموزان باید بدانند که معلم خیرخواه آنان است. اگر معلم در این راه موفق باشد آنگاه می بینید که نسل جوان تمام درد دل های خود را با معلم در میان می گذارند.

۱۱_ آشنایی با زبان نسل جوان:

جوانان همانند کودکان دارای زبان مخصوص به خود هستند. جوانان زبان مخصوص به خودشان را دارند. حتی زبان جوانان بعد و قبل جنگ نیز با هم فرق می کند. عقاید نسل جوان روز به روز در حال تغییر و تحول است. پس، معلمی موفق است که با زبان خود جوان با آن صحبت کند. آنهم با زبان خوش.

۱۲_ داشتن برنامه منظم مطالعه:

داشتن مطالعه درسی، به خصوص پیش مطالعه از عوامل موفقیت مربی است و سبب تسلط او بر کلاس و درس خواهد شد. معلم موفق کسی است که دارای معلومات بالایی باشد. بتواند جواب سوالات بیشمار شاگردان را تا حدی بدهد. همه می دانند که شاگردان سوالات زیادی می کنند و اگر معلم جوابی نداشته باشد برای او بسیار سنگین تمام خواهد شد. بنابراین باید مطالعه را در دستور کار خود قرار دهد و معلومات خود را افزایش دهد.

۱۳_ استفاده از فرصتها:

از عوامل دیگر موفقیت مربی در تدریس استفاده از فرصتها است. آقای قرائتی می گوید: عالمی را برای نماز میت دعوت کرده بودند، پرسید میت زن است یا مرد؟ گفتند مرد است. تشخیص داد الان وقت موعضه است. دستور داد بند های کفن را باز کنند. آنگاه رو به بقیه کرد و گفت: خوب نگاه کنید چشم های او نمی بیند، شما که چشمتان می بیند خیانت نکنید. زبانش بسته است، شما که می توانید حرف بزنید ناحق نگویید. اقاآ قرائتی می گوید که آن چند لحظه موعظه از ساعت ها اندرز اثرش بیشتر بود.

۱۴_ نداشتن تکیه کلام:

یک مربی موفق کسی است که در بیان تکیه کلام نداشته باشد مثل خلاصه، به قول معروف و….. چون باعث حواس پرتی دانش آموزان می شود و دانش آموزان مشغول شمردن تکرار کلمات شما هستند و شاید نظم کلاس بهم بخورد. برای رفع این نقص می توان یک کلاس خود را ضبط کرده و با گوش دادن به آن عیب خود را برطرف کنید. و یا به دانش آموزان بگویید تعداد و موارد تکیه کلام را در کلاس در پایان کلاس بنویسند و به معلم ارائه دهند.

۱۵_ تلاش و کوشش:

تلاش و کوشش از دیگر عوامل موفقیت مربی در طول دوره کلاسداری است. مربی باید فردی سخت کوش و پرتلاش باشد و از تعلیم و تربیت و پرداخت زکات علم به دیگران دریغ نورزی، لازمه تعلیم و تربیت صبر فراوان است و مربی باید با تلاش و کوشش خود تمام همت خود را در کسب معارف جدید و متناسب با موضوع درس بکار گیرد.

۱۶_ آراده و پشتکار:

از مهم ترین عوامل موفقیت مربی داشتن اراده و پشتکار است. هنگامی که پیامبر پیام توحید را به گوش مردم رساند هیچگونه سازشی را در این مسیر روا نشمرد بلکه با قاطعیت فرمود: اگ ا خورشید را در دست راست و ماه را در دست چپ من قرار دهید از راهی که دارم باز نخواهم گشت. معلم نیز باید در این راه اراده و پشتکار داشته باشد و سختی ها را به جان خریده و تحمل کند.

۱۷_ اعتماد به شاگردان:

مربی باید در بین شاگردان خود این اعتماد را زنده نماید و شاگردان هم باور کنند که معلم و مربی به آنها اعتماد کرده است. اگر شاگرد قول می دهد به قول او اعتماد کنیم که این به شاگرد عزت نفس می دهد. اگر شاگردی خواست سواستفاده کند به او بفهمانید که فهمیده اید. یکی از علت های سردی رابطه بین والدین و فرزندان نیز همین است. پدر و مادر باید ضمن اعتماد به جوانان باید مثل گل از آنها مراقبت نمایند و اگر معلم بتواند رابطه اعتماد خوبی با شاگردانش برقرار کند موفق خواهد بود.

۱۸_ حسن شروع و حسن ختام:

مربی باید به دو نکته توجه نماید تا در کلاسداری فردی موفق باشد، یکی اینکه کلامش را خوب شروع کند که شروع خوب در کلاسداری و توجه دانش آموزان بسیار موثر است. چرا باید درس را خوب شروع کرد: ۱_برای تمرکز حواس محصل ۲_ایجاد تفکر در محصل ۳_ایجاد علاقه و توجه.

یک شروع خوب نیز باید دارای این ویژگی ها باشد: ۱_ابتکاری باشد ۲_باعث ایجاد سوال شود ۳_مربوط به درس باشد ۴_باعث جلب توجه شود ۵_باعث تفکر شود

پر موردحسن ختام و پایان بردن کلاس نیز مربی تا حد ممکن با موعظه و نصیحت کلاس را به پایان برساند، قطعه شعر بخواند و خلاصه درس. را بیان کند، خداحافظی و دادن تکلیف برای جلسه بعد را فراموش نکند و زمانی را هم برای پاسخگویی به پرسش دانش آموزان در نظر بگیرد.