آتوسا همسر داریوش

آتوسا به معنی حیله گر خوب و یا بخشنده خوب است. ظاهرا آتوسا نامی رایج در دودمان هخامنشی بوده است. نام آتوسا به صورت ایلامی در دو قطعه از گل نبشته های تخت جمشید که تا امروز رمزگشایی و منتشر شده، اشاره شده.

آتوسا تا سال ۴۹۳ پیش از میلاد به قدرت برجسته ای دست نیافته بود و احتمالا در زمان پادشاهی خشایارشاه بوده که او این قدرت را کسب کرده است. آتوسا در میان سال های ۵۵۰ تا ۴۷۵ پیش از میلاد می زیسته و احتمالا بزرگ ترین دختر کوروش کبیر نیز بوده.

داریوش بزرگ با آتوسا ازدواج می کند و او را همسر خود و ملکه هخامنشیان میکند. داریوش با پیوستن به خانواده کوروش، به مشروعیت جانشینی خاندان هخامنشی دست یافت. همچنین آتوسا یکی از افرادی بوده که داریوش را برای حمله به یونان ترغیب کرده. آتوسا به داریوش می گوید جنگ با یونان از یک سو بر آوازه و قدرت او نزد پارسیان می افزاید و از سوی دیگر آنان را طوری سرگرم میکند که ایجاد مزاحمت نکنند. داریوش جواب می دهد که قصد جنگ با سکاها را دارد اما آتوسا جواب می دهد که پیروزی بر سکاها همیشه ممکن است ولی او آرزوی تصرف یونان را دارد.

آتوسا چهار پسر از داریوش به نام های : هخامنش، ماسیشته، ویشتاسپ و خشایارشاه یکم داشت.که خشایار شاه بزرگ ترینشان بود.

ویشتاسپ فرمانده نیرو های خشایار شاه در باختر و سرزمین سکاها بود، ماسیشته از فرماندهان خشایار شاه بود و هخامنش دریاسالار ناوگان های مصری بود.

آتوسا بخاطر هوش و زیرکی خود،تاثیر زیادی بر شوهرش و دربار هخامنشی داشت.در سال ۴۸۹ پیش از میلاد در دعوای حرمسرای هخامنشی او حمایت داریوش را در جانشینی خشایار شاه بدست آورد.خشایار شاه اولین فرزند آتوسا بود ولی اولین فرزند داریوش نبود. داریوش سه پسر دیگر از اولین زنش، دختر گوبریاس داشت. انتصاب خشایار شاه در سمت فرماندهی کل ارتش پارسیان نیز قدرتی برای جانشینی در آینده به او داد.

آتوسا در مدت حکومت فرزندش خشایار شاه به جایگاه والای ملکه مادر رسید. پادشاهی برای خشایار شاه بود زیرا قدرت در دستان آتوسا بود. زمانی که خشایارشاه به یونان یورش برد، آتوسا هنوز زنده بود. از پایان عمر آتوسا اما اطلاعاتی در دست نیست. ظاهرا تابوت او و خاهرش، آرتستونا در آرامگاه خود داریوش و در کنار تابوتش قرار دارد. همچنین بنایی که امروز کعبه زردشت نیز خوانده می شود به دستور آتوسا ساخته شده است. اما چون بعدا داریوش آرامگاه خود را در کوه رستم و به وسعتی ساخت که همه خاندان خود را در او جای دهد کعبه زردشت به ملکه ها و شاهزاده هایی با رتبه پایین تر  اختصاص یافت.