آشنایی با بیست نام آور تاریخ ایران

وظیفه هر ایرانیست که بزرگان و نام آوران سرزمین خود را بشناسد. افرادی که جان و مال خود را در راه کشور خرج کرده و سبب اعتلای این مرز و بوم شده اند. در این مطلب به بررسی بیست تن از بزرگان و نام آوران تاریخ ایران باستان و نام های گرانمایگان ایران باستان همراه با توضیح کوتاهی از ایشان پرداخته ایم.

۱_ آتوسا:

آتوسا دختر کوروش، همسر داریوش و مادر خشایار شاه است. نام او به معنی بخشنده خوب میباشد. او از معدود زنانی است که در تاریخ ایران به این حد از قدرت میرسد که امورات فرمانروایی بزرگی آنهم هخامنشیان را بر عهده بگیرد. تعداد زیادی از تاریخ نگاران معتقدند تنها قدرت دلیل این نبوده که او برای جانشینی خشایارشاه آنهمه سعی و تلاش نمود. شاید او ادامه نسل پدرش کوروش را بر ایران میخواست. سرانجام او قویترین زن تاریخ ایران شد. آرامگاه او در مرودشت، در کنار مقبره داریوش و خواهرش قرار دارد.

۲_ آرتمیز:

نخستین و تنها زن دریانورد ایرانی است که در حدود ۲۴۸۰ سال پیش، دریاسالار ارتش ایران بود. تاریخ نویسان یونانی او را در زیبایی، متانت و شجاعت سرآمد تمام زنان عالم میدانستند. بیشتر اطلاعاتی که از او داریم به نبرد دریایی سالامیس بر میگردد. ملکه هالیکارناس در این جنگ رشادت های بسیاری از خود نشان داد و مورد تحسین دوست و دشمن شد. همچنین قرار بود که او و خشایار شاه با هم ازدواج کنند که این اتفاق صورت نپذیرفت.

۳_ آرش کمانگیر:

آرش کمانگیر یا آرش شیواتیر به اوستایی ارخشه و به پهلوی ارش شیپاک، یکی از بزرگ ترین اسطوره های تاریخ ایران است. کمتر کسی است که داستان او و از جان گذشتگیش را نشنیده باشد. فردوسی او را با بهترین حالت وصف میکند طوری که ابهت تورانیان را خرد میکند. آرش برای تعیین مرز ایران و توران کمانی را از بلند ترین نقطه دماوند پرتاب و می کند  که این تیر تا جیحون میرود. اما خودش بر اثر این پرتاب جانش را از دست میدهد. به همه توصیه میشود که حماسه آرش را در شاهنامه بخوانند.

۴_ آریوبرزن:

آریوبرزن را همه میشناسند. او آخرین سردار سپاه ایران است که در برابر یورش اسکندر دلاورانه ایستادگی میکند و سرانجام در این راه تن به مرگ میدهد و نام خود را در تاریخ جاودانه میکند. او و خواهرش تنها با ۴۰ سوار ۱۰۰۰ پیاده نظام شش ماه در دربند پارس در برابر ارتش ۷۰ هزار نفری اسکندر مقدونی ایستادگی میکنند و تلفت بسیار سنگینی به نیرو های یونانی وارد میکنند. آریو برزن به هیچ وجه حاضر به تسلیم نشد اما شوربختانه اسکندر توسط یک ایرانی راه ورود به گذرگاه را پیدا کرد و سپاه آریوبرزن را محاصره کرد. آریوبرزن تا آخرین نفس مبارزه کرد و جان خود راه در این راه گذاشت. سرانجام جنگ زمانی پایان یافته بود که آخرین سرباز پارسی زیر پای آریوبرزن به خاک افتاده بود.

۵_ انوشیروان:

خسرو یکم فرزند قباد یکم، معروف به انوشیروان دادگر، بیست و دومین شاه ساسانی و از معدود شاهان ساسانی بوده که از او به نیکی یاد شده است. شروع شاهنشاهی انوشیروان را دوران اوج امپراطوری ساسانی میدانند. او اصلاحات مالی انجام داد که باعث بهتر شدن وضع مردم شد، ارتش را سازماندهی کرد، به سرکشی قبایل ترک پایان داد، یمن را خراجگذار ایران کرد، در برابر روم ایستادگی کرد، جندی شاپور را به نهایت بزرگیش رساند و به علم دانش علاقه بسیاری داشت. او سه جنگ با روم نیز داشت که در بیشتر مواقع به پیروزی رسید و در سومین نبرد زمانی که نزدیک بود به صلح با پادشاه روم برسد درگذشت.

۶_ بابک خرمدین:

بابک را باید یکی از پیشگامان قیام بزرگ برای رهایی ایران از دست اعراب دانست. او با پشتوانه مردمی ای که در آذربایجان داشت در برابر اعراب ایستاد و آنچنان مقاومت و دلاورمردی از خود به نماش گذاشت که باعث ترس و وحشت اعراب از نام او شد. در یک جنگ تنها با ۲۰۰ نفر سپاه ۸۰۰۰ نفری اعراب را تارومار کرد. او باعث برانگیختن روحیه جنگاوری ایرانیان شد. افسوس که قیام بابک خرمدین سرانجام توسط یک ایرانی به نام افشین شکست خورد. سرانجام او را به سامرا بردند و اعدامش کردند. بابک آنچنان مشهور بود که محل اعدام او برای مدتها به نام خشبه بابک(چوبه دار بابک) شهرت داشت.

۷_ بهرام چوبین:

بهرام چوبین یا همان بهرام مهران در دوره ساسانی از سوی پادشاه ایران حاکم ایالات شمال غربی  کشور بود. در تاریخ نظامی از او به عنوان یک نابغه نظامی یاد میکنند. او تنها با ۱۲ هزار سرباز در برابر ارتش ۱۰۰ هزار نفری خاقانیان(چینیان) به پیروزی رسید و همه آنها را تارومار کرد. از طرفی او مخالف بر تخت نشستن خسرو پرویز بود بنابر این نگذاشت او برتخت بشیند، بنابراین خسرو با کمک رومیان به ایران بازگشت تا تاج و تخت را تصاحب کند اما بهرام که مردی عادل،خیرخواه و آینده نگر بود برای جلوگیری از خونریزی بین ایران و ایرانی خود را از صحنه سیاست خارج کرد و تا پایان عمر در خراسان ماند. برخی از تاریخ‌نگاران میگویند سامانیانی که باعث احیای تمدن ایرانی شدند از نسل بهرام چوبین هستند.

۸_ پوران دخت:

حتما شما هم شنیده اید که چند زن در حکوت ساسانی به پادشاهی رسیده اند. یکی از آن زنان پوران دخت است. او که دختر خسرو پرویز بود قصد کرد که ابهت از دست رفته ساسانیان را برگرداند و در این زمینه تلاش های بسیاری در دوران کوتاه فرمانروایی خود انجام داد از جمله رسیدگی به نیازمندان و ایجاد روابط دوستانه با روم. پوران که میخواست با روم رابطه خوبی داشته باشد سفیرانی را به دربار روم می فرستد اما سرانجام جنازه او در تخت خوابش پیدا شد. بر پایه برخی منابع خسرو پرویز که با دختر خود مخالف بود او را کشت. بعد از مرگ او دوباره هرج و مرج ساسانیان را دربر گرفت.

۹_ فیروزان(ابولولو):

فیروزان سرباز گمنامی است که برای نجات ایران در برابر اعراب جنگید و سمبل مقاومت مردم ایران شد. او در جنگی که به سقوط تیسفون منجر شد به دست اعراب اسیر شد و به عنوان یک برده به حاکم بصره فروخته شد اما این تمام ماجرای این دلاور ابرانی نیست. او سر انجام در سال ۲۳ هجری قمری پس از مدت ها تلاش و نقشه در یک فرصت طلایی عمر خلیفه دوم را با خنجری از پای درآورد و به سمبل و نماد ایرانیان تبدیل شد. البته پسر عمر او و دخترش را به قتل رساند.

فیروزان دختری بنام لولو داشت، شاید به همین دلیل به او ابولولو یا پدر لولو میگویند.

۱۰_ داریوش بزرگ:

داریوش کبیر بعد از کوروش یکی از قوی ترین پادشاهان روزگار خود بود. او که یکی از نجیب زادگان خاندان هخامنشی بود از زمانی که بردیای دروغین را دستگیر کرد نامش بر سر زبان ها افتاد و سرانجام با همراه کردن بزرگان هخامنشی و ازدواج با آتوسا دختر کوروش خود را به مقام پادشاهی رساند.

او خدمات بساری را انجام داد. راه ها را سالم سازی کرد، چاپارخانه ها را راه انداخت،ارتش ده هزار نفره ای به نام کشگر جاویدان بوجود آورد،مردم پارس را ثروتمند ترین مردم روزگار کرد و امنیت را به کشور برگرداند.

او در ۱۹ نبرد ۹ پادشاه محلی را سرکوب کرد.مدعیان حکمرانی را از سر راه برداشت و شورش مصر را خواباند. کانال سوئز نخستین آبراهه را احداث کرد که دریای سرخ و مدیترانه را به هم وصل کرد. اثر مهم او تخت جمشید نام دارد که در زیبایی بی همتا بود و در زمان داریوش نیمی از آن آنجام شد.

سرانجام داریوش در ۴۶۸ پیش از میلاد پس از یک دوره بیماری وفات یافت و مقبره او در دل کوه رحمت در محلی به نام نقش رستم قرار دارد.

۱۱_ رستم فرخزاد:

رستم فرخزاد که او را با نام رستم فرخ هرمز نیز می شناسند، سردار معروف و دلیر اواخر عهد ساسانی بود. او در سال ۳۶۳ میلادی از سوی شاهنشاه ایران، یزدگرد سوم مامور بیرون راندن اعراب از ایران شد. او توانست در نبرد پل سپاه اعراب را تار ومار کند. یک سال بعد دوباره در نبرد قادصیه سپاه ایران به فرماندهی فرخزاد در برابر اعراب ایستادند اما سرانجام در روز سوم به دلیل اضافه شدن شش هزار سرباز به نیرهای اعراب و اینکه جهت وزش طوفان شن به سمت نیرو های ایرانی بود، ارتش ایران در این جنگ شکست خورد و رستم فرخزاد، فرمانده سپاه ایران در این نبرد جان خود را از دست داد.

۱۲_ جلال الدین خوارزمشاه:

کمتر کسیست که رشادت های سلطان جلال الدین خوارزمشاه را در برابر یورش مغولان را نشنیده باشد. پس از جنگ پروان که به شکست مغولان انجامید، چنگیز خود وارد میدان شد اما با سد سلطان جلال الدین روبرو شد. او با رشادت و دلاور مردی خود آنقدر جنگید که در تاریخ می نویسند نیروهای ایرانی در گذرگاه نیلاب در سند آنقدر مغولان را کشتند که میتوان از آن اجساد کوه ساخت. ولی کثرت مغولان باعث شد که سرانجام به امواج خروشان سند بزند و تحسین دشمنانش را برانگیزد. او سرانجام در حوالی کوه های کردستان زمانی که در حال جمع آوری نیروهای نظامی بود توسط افرادی ناشناس کشته شد و پرونده این قهرمان ایرانی بسته شد.

۱۳_ سورنا:

سورنا یکی از سرداران نامدار تاریخ ایران در زمان اشکانیان بود. بیشتر افراد وصف او را در مورد نبردش با کراسوس سردار رومی میشناسند. در این نبرد کراسوس که میخواست ادای اسکندر مقدونی را دربیاورد به سد سورنا برخورد میکند و خودش و نیروهایش بطور کامل نابود میشوند.

اما سورنا هیچ بهره ای از این پیروزی نمیبرد. ارد پادشاه اشکانی بجای قدردانی، سپهسالار ایرانی را به قتل میرساند و از آن به بعد ارتش ایران دچار ضعف میشود و دیگر نمیتواند در خاورمیانه پیشرفت کند.

۱۴_ کاوه آهنگر:

کاوه آهنگر و داستان او یکی از شنیدنی ترین داشتان های شاهنامه است. کاوه یکی از خاندان های معروف اساطیری ایران است که در حوالی اصفهان زندگی میکردند. کاوه دو پسر به نام های قارن و قباد داشت. ضحاک این دو را میگیرد و میخواهد سر آنها را به خورد مارانش بدهد. این آغاز داستان کاوه و نبرد او و فریدون با ضحاک است که سرانجام به پیروزیشان و دربند کردن ضحاک می انجامد.

۱۵_ کوروش بزرگ:

به طور قاطع و با اطمینان میتوان گفت هیچ ایرانی ای وجود ندارد که تا بحال اسم کوروش کبیر و رشادت ها و جوانمردی هایش را نشنیده باشد.

کوروش دوم فرزند کمبوجبه پادشاه آنشان بود. او علیه پدر بزرگ خود که به مردم ظلم کرد شورید. امپراطوری را تشکیل داد که در تاریخ ایران و جهان بخش بسیاری را به خود اختصاص داده. او به ارمنستان حمله کرد ولی مال و جان هیچکس را نگرفت، همین باعث شد پادشاه ارمنستان با میل خود به لوای کوروش در بیاید. او بابل را بدون اینکه خون از بینی کسی بریزد تصاحب کرد. او کسی است که پادشاه لیدی را که با او دشمنی کرد مشاور خود قرار داد. کسیست که یهودیان در بند را آزاد کرد. او دارای اولین منشور حقوق بشر است.

کوروش کبیر سرانجام در سال ۵۲۹ قبل از میلاد در جنگ با سکاها جان خود را از دست داد. آرامگاه کوروش امروزه در پاسارگاد قراردارد.

۱۶_ گردآفرید:

گردآفرید نخستین زن حماسه ملی ایرانیان است. او بسیار دلربا و چالاک است و حضور کوتاه او در شاهنامه با توجه به شکستش چیزی از حماسه اش نمی کاهد.

گردآفرید کسیست که در برابر سهراب میجنگد و او را به زحمت می اندازد. بعد شکست در جنگ نیز با نیرنگ سهراب را دچار سردرگمی میکند. خواندن حماسه او در شاهنامه خالی از لطف نیست.

۱۷_ مازیار:

نام سردار طبرستانی است که از جانب خلیفه  و با نیرنگ حاکم طبرستان شد و از جانب او مولای امیرالمومنین لقب گرفت. او با نیرنگ نظر خلیفه را جلب کرد و حاکم طبرستان شد. بعد از آن از اطاعت خلیغه سرباز زد و با او جنگید اما سرانجام اسیر شد و به سرنوشتی مانند بابک خرمدین دچار شد.

۱۸_ مهتا:

گیلان مهد مردان دلیر و شکست ناپذیر است و مهتا یکی از آنان میباشد. او یکی از فرمانروایان گیلان در زمان ساسانیان می باشد که سرسختانه در برابر اعراب ایستادگی کرد و آنها را تا همدان عقب راند. مهتا مرگ را در میدان نبرد به فرار ترجیح میداد و سرانجام در یکی از همین جنگ ها توسط دشمنان کشته شد.

۱۹_ یعقوب لیث صفاری:

رادمان پور ماهک یا همان یعقوب پسر لیث نامی جاودان در تریخ ایران اللخصوص سیستان است. او یک مسگر بود که با رشادت های خود در جنگ ها به فرماندهی عیاران رسید. یعقوب تمام تلاش خود را کرد تا ایران را مستقل کند و از زیر سلطه خلیفه برهاند بنابراین با تمام زیر دستان خلیفه جنگید و آنها را شکست داد اما سرانجام زمانی که میخواست به بغداد لشگرکشی کند بر اثر بیماری قولنج دار فانی را وداع گفت.

۲۰_ یوتاب:

یوتاب خواهر آریوبرزن و یکی از فرماندهان سپاه ایران است که در برابر اسکندر و نیروهایش تا پای جان مقاومت میکند و مانند برادرش در این راه کشته میشود. البته به او کمتر توجه میشود زیرا منابع تاریخی کمتری در مورد او وجود دارد. همچنین یوتاب به معنی خورشید تابان میباشد.